Verkiezingstijd

Twee jaar na het grote succes van de NSB bij de Statenverkiezingen mogen de kiezers opnieuw naar de stembus. Ditmaal voor de Tweede Kamer. Alle partijen vrezen nu voor een grote zetelwinst voor de fascistische beweging. Maar ten aanzien van de linkerzijde is er eveneens angst: voor het communisme. Verder speelt de economische crisis een rol in de campagne. De werkloosheid en de politiek van Colijn zijn in 1937 nog altijd redenen voor ontevredenheid.

In de campagnes zie je terug wat volgens de partijen op het spel staat.

Zo heeft de SDAP een verkiezingsposter waarop een duidelijk verband wordt gelegd met de opkomst van het fascisme. De SDAP richt zich op de parlementaire democratie en het behoud daarvan. Ze nemen daarmee steeds meer afstand van de klassenstrijd en de noodzaak van een revolutie. De SDAP wil een grote volkspartij zijn. Hierdoor groeit de kloof met de communisten. De communisten worden daardoor meer en meer een radicale groepering waarvoor van alle zijden gevreesd wordt.

Ook bij andere partijen zie je de strijd om vrijheid en democratie soms letterlijk terug. Bij de voor ons nu onbekende partij Eenheid door Democratie of voluit Nederlandsche Beweging voor Eenheid door Democratie (EDD) laat de poster op onsubtiele wijze zien waar de opkomst van fascisme en communisme toe zal leiden: de verplettering van het Nederlandse volk. De partij zet zich neer als tegenhanger van met name de NSB. De verkiezingswinst van de NSB in 1935 was de reden dat de partij werd opgericht.

De NSB voert ook een campagne waarin angst wordt gebruikt als stemmentrekker. De keuze wordt simplistisch gesteld: het is óf Moskou óf Mussert. Het rode gevaar verspreid zich over de wereld en kan alleen tegengehouden worden door een krachtig regime onder een sterke leider. Eenheid door Democratie zet daar tegenover: Mussert noch Moskou.

De NSB heeft een verkiezingsposter van een moeder en kind die duidelijk bescherming nodig hebben. De angstige blik van de moeder spreekt boekdelen. Er wordt niet eens duidelijk gemaakt voor wat of wie zij bang is. De poster suggereert van alles, maar zegt eigenlijk niets.

Niet het fascisme en het gedachtegoed zelf staan centraal, maar de vijand. Op dat moment wellicht een slimme keuze omdat de NSB steeds vaker wordt aangevallen op de banden met Hitler-Duitsland en antisemitisme door Mussert niet langer buiten de beweging gehouden kan worden.

De Tweede Kamerverkiezingen van 1937 gaan dus voor veel partijen over grote kwesties. Het Nederlandse volk moet gered worden van allerlei gevaren. Er zijn spanningen in Europa door de opkomst van fascistische regimes, er is de economische crisis, en het communisme. De partijen bekritiseren elkaar en populisme wordt niet geschuwd.

De uitslag is echter niet al te schokkend. Het lijkt erop dat de kiezers zich niet gek hebben laten maken. De ARP onder leiding van Colijn behaalt nog altijd een groot deel van de stemmen, ondanks alle kritiek op het aanpassingsbeleid. De Katholieke RKSP wordt de grootste partij, gevolgd door de SDAP. De NSB behaalt ‘slechts’ vier zetels. Vanwege het succes van 1935 is dit voor de beweging een grote tegenvaller. Het percentage NSB stemmers is gedaald van 7,94 tot 4,22.

En zo begint Nederland, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, aan het vierde kabinet Colijn.

Wil je mail bij een nieuw verhaal?

Vul dan je e-mailadres en naam in. Je kunt altijd weer uitschrijven.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Wil je mail bij een nieuw verhaal?

Vul dan je e-mailadres en naam in. Je kunt altijd weer uitschrijven.