3. Een ontmoeting in de tijd

Als ik me als kind probeerde voor te stellen wie juffrouw Jol was naast haar werk en hoe ze haar leven leidde, dan zag ik altijd voor me dat ze alleen woonde, in een klein huisje in Scheveningen. Verder had ik geen beeld. Alleen dat weten, ook al had niemand mij dat verteld, dat ze alleen was, zonder een man en kinderen. Haar leven was haar werk. Dat vond ik niet zielig. Het leek gewoon bij haar te passen. Zelf vertelde ze nooit iets over haar leven buiten haar werk. Hoe warm en lief ze ook was voor haar leerlingen, ze was eigenlijk behoorlijk introvert. 

Maar dat laatste had ik als kind nog niet in de gaten. 

Ik had nooit gedacht dat ik later zélf voor de klas zou staan en lerares zou worden. Van spreekbeurten had ik als kind slapeloze nachten. Zodra in een gezelschap alle ogen op mij gericht waren, voelde ik me warm worden en begon ik te blozen. Tijdens mijn studie was er mogelijkheid om een ‘snuffelstage’ te doen op een school. Het kwam niet eens in me op om mij daarvoor aan te melden. 

Tegen al mijn verwachtingen in stond ik op mijn 29e voor een klas met pubers op een school in Vlaardingen. 

Toen ik eenmaal de drempel over was, wist ik dat het onontkoombaar was. Hoe zwaar het in het begin ook was, ik was een lerares en zou dat blijven, daar was ik zeker van. Twijfels en onzekerheid bleven er zeker ook wel. Leraren lijken altijd precies te weten wat ze doen. Dat gevoel had ik vaak helemaal niet. Ik wist veel van geschiedenis, maar wat had ik leerlingen verder te bieden, op pedagogisch en persoonlijk gebied? Dat vond ik ingewikkeld. Nog steeds kon ik momenten hebben dat het me eigenlijk allemaal te dichtbij kwam. Dat ik mijn wangen voelde kleuren. Mijn gedachten gingen regelmatig naar de voorbeelden die ik had gehad. Een paar leraren van de middelbare school die indruk hadden gemaakt. Maar vaak dacht ik ook terug aan Juffrouw Jol. En gek genoeg nam dat niet af met de tijd. 

Juffrouw Jol werd met terugwerkende kracht steeds intrigerender. Wie was zij eigenlijk? Hoe werd zij de lerares die ze was? Uit wat voor gezin kwam ze, wat voor opleiding had ze gehad? Werd ze het lesgeven nooit eens zat? Met het verstrijken van de tijd keek ik niet langer door de ogen van een leerling naar haar, maar zag ik haar meer als collega, als gelijke. Met de kennis die ik nu had, kon ik me afvragen hoe het voor haar geweest moet zijn: een vrouw die haar leven wijdde aan het onderwijs, zich ontwikkeld had, maar ook gelovig was, en zich moest bewegen in een ouderwetse, door mannen gedomineerde gemeenschap. Inmiddels was ik bijna net zo oud als zij was toen ik les kreeg van haar. Zou het niet leuk zijn om eens met haar te praten, als dat nog kan, bedacht ik me. 

Toen ik naar haar op zoek ging, bleek het te laat. Juffrouw Jol is in 2017 overleden.

Ze heeft haar hele leven in Scheveningen gewoond, in een huisje in de Zeilstraat. Samen met haar broer en zus. Ze kwam uit een bekende Scheveningse familie waarover zelfs een boek is geschreven.

Ik kan haar niet meer al mijn vragen stellen. Maar ik kan wel proberen naar die plek in de tijd te gaan waar onze levens kruisen. Op die plek waar ik zo vaak met mijn leerlingen probeer te gaan. Waar onze verbeeldingskracht en de werkelijkheid samenkomen en we de mensen uit ons verleden voor heel even lijken aan te raken.

De Juffrouw Jol uit 1983 zit in een stoel voor me. Ze zit er precies zoals ik haar kende. Met de vlechten, de nette maar wat stijve kleding, haar bril en haar glimlach. We staan stil in de tijd. We hebben thee en koekjes. Laten we uitzoeken wat we elkaar te vertellen hebben.