Een advertentie van de familie Maan in het Nationale Dagblad op 2 december 1943 maakt in één oogopslag alles duidelijk.
Drie zonen zijn SS’ers, die in verschillende functies aan het oostfront dienen of hebben gediend. Eén zoon is lijfwacht van Mussert. De pater familias, ook NSB’er, en zijn vrouw worden vereerd met een advertentie in de krant die in 1936 is opgericht door Anton Mussert. Een trotse NSB-familie.
Ik stel me voor dat er mensen waren die deze advertentie met weerzin, afkeer en ook haat hebben gelezen. Kijk nou. Een familie van landverraders.
Het Nationale Dagblad heeft in 1943 zo’n 27.247 abonnees, het hoogste aantal sinds de oprichting. Mussert had de krant opgericht, omdat hij ontevreden was over de Nederlandse pers. Naar zijn mening berichtten journalisten op een verkeerde manier over zijn beweging. Zijn woorden werden verdraaid weergegeven en schermutselingen binnen de NSB uitvergroot om hen kapot te maken.
Journalisten stonden in dienst van corrupte en elitaire politici die alleen hun eigen belangen dienden, zo redeneerde hij. Het paste helemaal in Musserts afkeer van het parlementaire systeem en alles wat daarmee samenhing. Het Nederlandse volk kon daar geen heil van verwachten. Het was tijd voor een nieuwe orde. En daarom ook voor een nieuwe krant.
Als motto van het Nationale Dagblad lees ik linksbovenaan een citaat van Mussert:
Het hoofdartikel van 2 december 1943 gaat in op wat volgens de nationaalsocialisten een ‘Anglo-Amerikaansch verraad’ is jegens Europa. Dat Europese landen en Amerika samenwerken met de bolsjewisten in de strijd tegen de Duitsers zien zij als bevestiging van de naïviteit tegenover Rusland. Het staat volgens de krant vast dat de Russen niet zullen rusten voor heel Europa communistisch is.
Bij de familieberichten in de krant van 16 december staat een bedankje.
Het liefst wil ik me van deze familie afwenden. Me volledig van ze distantiëren. We hebben toevallig een naam gemeen, en ja, Bastiaan Maan was mijn opa. Maar wat zegt dat? En wat moet ik ermee? Maar naast dit gevoel is er ook steeds die drijfveer om meer inzicht te krijgen. Om het onder ogen te zien, ervan te leren en misschien anderen hiervan iets mee te geven. Over hoe we ons met de kennis van nu verhouden tot problematische geschiedenis en onomkeerbare keuzes.
Ik zal systematisch te werk moeten gaan. Zoals ik geleerd heb als historicus. Stap voor stap in kaart brengen wat er is gebeurd, hoe en waarom. En dus bij het begin beginnen. Door de verklaringen van mijn overgrootopa Willem Maan weet ik exact wanneer dat begin was.
7 oktober 1934. De eerste zondag van de maand. Er staat een matige wind. Een donkere dag zonder zon. In Den Haag is een bijeenkomst georganiseerd door de NSB, om nieuwe leden te werven.
7 oktober 1934. De geschiedenis opent zich als een afgrond voor onze voeten.
Laten we gaan afdalen, die duisternis in.
De website Delpher is een handig hulpmiddel als je op zoek bent naar historische krantenberichten, waaronder ook familieadvertenties.
Eén reactie
Hoi Marjonne, met belangstelling de laatste afleveringen van je blog gelezen. De website Delpher heb ik een tijdje geleden ontdekt. Ik vond daar een overlijdensadvertentie van mijn overgrootvader, namens de CPN. Het andere uiterste. Groeten, Robin.